Στη Σκιά των Δρόμων της Πολωνίας

 Ένα ταξίδι μνήμης, ιστορίας και εικόνων, καβάλα σε μια Voge  DS900X.

 κείμενο/φωτογραφίες: Δημήτρης Κατσούλας

 

Αφιερωμένο στην μνήμη του Σάκη.

Δεν είχα σκεφτεί ποτέ σοβαρά την Πολωνία για μοτοταξίδι. Κι όμως, κάποτε, χρόνια πριν, είχα βρεθεί στη Βαρσοβία για λίγες μέρες — μια πόλη που, απροσδόκητα, μου άφησε μια γλυκιά αίσθηση, σαν να ήθελε να μείνει κάπου μέσα μου. Παρ’ όλα αυτά, στο μυαλό μου η Πολωνία ήταν μια χώρα αδιάφορη, με μερικές όμορφες πόλεις σπαρμένες σε έναν χάρτη που δεν με συγκινούσε ιδιαίτερα.

Όμως οι ιστορίες έχουν τον τρόπο να σε βρίσκουν όταν δεν το περιμένεις. Όσο διάβαζα για τόπους που πέρασαν φωτιά και σίδερο, για μυστικά δάση, κάστρα ξεχασμένα και πόλεις που στάθηκαν όρθιες μέσα στους αιώνες, κάτι μέσα μου άρχισε να ξυπνά. Ήταν εκείνο το γνώριμο κάλεσμα του δρόμου, που σου ψιθυρίζει πως πρέπει να πας.

Και έτσι αποφάσισα. Σύντροφος σ’ αυτή τη διαδρομή η Voge  DS900X — η μοτοσικλέτα που εμπιστεύομαι στα μακρινά, η μηχανή που ξέρει να γράφει ιστορίες πάνω στην άσφαλτο. Μαζί της θα φτάναμε μέχρι την άκρη της Βαλτικής.

Αφήνοντας πίσω μου τα Σκόπια, τη Σερβία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, πέρασα τα σύνορα της Πολωνίας. Ένας καινούριος χάρτης απλώθηκε μπροστά μου — κι εγώ, έτοιμος να τον εξερευνήσω στροφή τη στροφή, μέρα τη μέρα.

 

Κρακοβία: Το παραμύθι της Πολωνίας

Έφτασα νωρίς το απόγευμα στην Κρακοβία, τη μοναδική πόλη που δεν καταστράφηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Rynek Główny, μία από τις μεγαλύτερες μεσαιωνικές πλατείες της Ευρώπης, έσφυζε από ζωή. Πλανόδιοι μουσικοί, αμαξάκια με άλογα και το γλυκό φως του δειλινού έπαιζε το δικό του παιχνίδι πάνω στα καμπαναριά της Βασιλικής της Παναγίας.

Στο βάθος, το Wawel Castle, το ιστορικό κάστρο που στέκει πάνω από τον ποταμό Vistula, κουβαλά την ιστορία των Πολωνών βασιλιάδων και τον θρύλο του δράκου που ζούσε στις σπηλιές του. Το βράδυ με βρήκε στην Kazimierz, την παλιά εβραϊκή συνοικία με τις παραδοσιακές ταβέρνες και τα παλαιοπωλεία, βρέθηκα σε άλλη εποχή.

 

 Wieliczka – Το υπόγειο θαύμα

Μόλις 15 χιλιόμετρα από την Κρακοβία, το Wieliczka Salt Mine είναι ό,τι πιο παράξενο και εντυπωσιακό έχεις δει. 307 μέτρα κάτω από την γη, 300 χιλιόμετρα σήραγγες, υπόγειες λίμνες, ξύλινα γεφυράκια και μία εκκλησία-καθεδρικό εξ ολοκλήρου λαξευμένη στο αλάτι, με πολυελαίους και γλυπτά. Μοναδικό στον κόσμο, ανακηρυγμένο από την UNESCO. Κατέβηκα στα έγκατα του ορυχείου, ήταν μοναδική εμπειρία, περισσότερες από 3 ώρες μέσα στην γή εκεί που ο άνθρωπος λάξευσε εκκλησιές και αίθουσες από καθαρό αλάτι, σαν να ήθελε να πει ότι ακόμα και στα σκοτεινά, το φως βρίσκει πάντα τρόπο να σταθεί.

 

 Άουσβιτς – Το βάρος της Ιστορίας

Η διαδρομή προς το Άουσβιτς ήταν σιωπηλή. Ο αέρας βαρύς, η γη σα να κουβαλούσε ακόμη τις κραυγές. Το στρατόπεδο απλώθηκε μπροστά μου, με τις συρμάτινες περιφράξεις και τις πέτρινες πύλες του να κρατούν μέσα τους ιστορίες που οι λέξεις δυσκολεύονται να περιγράψουν. Ένιωθα ξένος, σχεδόν ένοχος, να περπατώ ανάμεσα στις σκιές ανθρώπων που ποτέ δεν γνώρισα.

Το Auschwitz-Birkenau δεν είναι απλώς αξιοθέατο. Είναι τόπος μνήμης. Η είσοδος με το ανατριχιαστικό Arbeit Macht Frei (Η δουλειά απελευθερώνει), τα στρατόπεδα, οι φούρνοι, τα μαλλιά και τα παπούτσια των θυμάτων στις προθήκες. Σοκαριστικό, αλλά αναγκαίο. Ο μεγαλύτερος χώρος μαζικής εξόντωσης στην Ευρώπη, με πάνω από 1,1 εκατομμύρια θύματα. Ίσως εκεί να κατάλαβα γιατί ταξιδεύουμε: για να θυμόμαστε.

 

Βαρσοβία – Η πόλη που αναστήθηκε

Όταν άφησα πίσω μου το Άουσβιτς, ο δρόμος προς τη Βαρσοβία απλώθηκε σαν κορδέλα στον ορίζοντα. Η πρωτεύουσα δεν φανερώνει εύκολα την ψυχή της. Την κρατά καλά φυλαγμένη πίσω από τις πολυκατοικίες του μεσοπολέμου και τα πάρκα της.

Το Παλάτι Πολιτισμού στεκόταν σαν τσιμεντένιο φάντασμα ενός κόσμου που πέρασε. Μα το βράδυ, στις όχθες του Βιστούλα, με τους νεαρούς να πίνουν μπύρα και να γελούν κάτω από τα φώτα, η πόλη έμοιαζε πάλι ζωντανή. Η Βαρσοβία είναι μια πληγή που αποφάσισε να ανθίσει. Η Βαρσοβία είναι η πόλη-σύμβολο του πείσματος. Καταστράφηκε 85% στον Β’ Παγκόσμιο και όμως αναγεννήθηκε. Η Παλιά Πόλη (Stare Miasto), με την Πλατεία της Αγοράς και το Βασιλικό Παλάτι, ξαναχτίστηκε πιστά όπως ήταν πριν τον πόλεμο. Η φωτογραφία με την Voge DS900X παρκαρισμένη δίπλα μου, είναι μια  εικόνα που δεν ξεχνιέται. Περπάτησα στο Nowy Świat, τη λεωφόρο με τις καφετέριες, τα μπαράκια και τα παλιά αρχοντικά.  Επισκέφθηκα το Μουσείο Εξέγερσης της Βαρσοβίας, ένα μέρος που σε βυθίζει στην πιο ηρωική αλλά και τραγική σελίδα της ιστορίας της. Άφησα πίσω την όμορφη πόλη, μια πόλη που θα θυμάμαι για πάντα όσο περιπλανιέμαι σε αυτό τον πλανήτη μιας και εντός των τειχών της έχω περάσει όμορφες στιγμές.

 

 Φωλιά του Λύκου – Wolf’s Lair

Ακολούθησα τον δρόμο προς τον βορρά διασχίζοντας την Ανατολική πλευρά της Πολωνίας. Μια διαδρομή μέσα από δάση, χωριά με ξύλινες εκκλησίες και λίμνες που καθρεφτίζανε τον ουρανό. Στη μέση του πουθενά, στα δάση της Μασουρίας ανάμεσα σε πεύκα και λίμνες, βρίσκεται η Φωλιά του Λύκου (Wolfsschanze). Το στρατηγείο του Χίτλερ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γιγάντια τσιμεντένια καταφύγια, κρυμμένα μέσα στη φύση, όπου έγινε και η απόπειρα δολοφονίας από τον Stauffenberg το 1944. Σιωπηλό, ανατριχιαστικό, ξεχασμένο από τον χρόνο. Κομματιασμένο σκυρόδεμα, βομβαρδισμένα μπλοκ, παρατημένα σημεία διοίκησης. Η φύση είχε αρχίσει να καταπίνει το μπετόν, να παίρνει πίσω αυτό που της ανήκε. Κι όμως, η σιωπή εκεί ήταν βαριά. Παρόλα αυτά  το μέρος όπου μια φορά σχεδίασαν τον θάνατο εκατομμυρίων και προσπάθησαν να ανατρέψουν έναν τύραννο ήταν γεμάτο τουρίστες, που φωτογραφίζονταν χαμογελώντας προς την κάμερα, λές και βρίσκονταν στην Ακρόπολη ή τις πυραμίδες, δεν το περίμενα πραγματικά. Ίσως να μην γνωρίζουν τι βλέπουν.

 

Γκντανσκ – Η αρχόντισσα της Βαλτικής

Το Γκντανσκ με υποδέχτηκε με θαλασσινή αύρα και ήχους από πλοία στο λιμάνι. Η Παλιά Πόλη ήταν σαν σκηνικό θεάτρου, μακριά από το βάρος του πολέμου, με πολύχρωμες προσόψεις και μυρωδιά από αλμυρό νερό. Εκεί, στην άκρη της Βαλτικής, το ταξίδι έκλεινε τον κύκλο του. Ένα ταξίδι στην ιστορία, στη σιωπή και στην ελπίδα. Μια διαδρομή που δεν θα την κουβαλούσα μόνο στο σακίδιό μου, αλλά βαθιά μέσα στη μνήμη.
Το Γκντανσκ, πόλη της Βαλτικής, με την εντυπωσιακή Długi Targ (Royal Way), τα χρωματιστά αρχοντικά, τη Μεγάλη Πύλη, το Neptune's Fountain και το λιμάνι, είναι γεμάτο ιστορία. Εδώ γεννήθηκε το εργατικό κίνημα Solidarność το 1980, που έριξε το καθεστώς.

Η επιστροφή είχε πάντα κάτι το διαφορετικό. Ίσως γιατί οι δρόμοι, όσες φορές κι αν τους διασχίσεις, ποτέ δεν είναι ίδιοι όταν γυρνάς. Είχα αφήσει πίσω μου την Πολωνία, τα δάση της Μασουρίας, τη Βαλτική, τη Βαρσοβία και τις σκιές του παρελθόντος. Και λίγο πριν βάλω πορεία για τη Ρουμανία, σταμάτησα στο Κόσιτσε. Μια πόλη που μέχρι τότε δεν σήμαινε πολλά για μένα. Μα τώρα… είχε γίνει το τελευταίο σημείο του οδοιπορικού μου. Στο Κόσιτσε έδωσα ραντεβού με καλό μου φίλο Θανάση που είχε ήδη ξεκινήσει από την Φρανκφούρτη για να βρεθεί στην γενέτειρα του Θάσο. Στην Hlavná ulica, κάτω από τα φώτα του Καθεδρικού του Αγίου Ελισσαίου, πίναμε τις τελευταίες μας μπύρες. Μιλούσαμε για την συνέχεια του ταξιδιού μας στην Ρουμανία, για τους επόμενους δρόμους στην Ασία, για εκείνα που δεν προλάβαμε. Δεν ξέραμε — ή ίσως ξέραμε χωρίς να το λέμε — πως η επόμενη μέρα θα μας έβρισκε σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Το Κόσιτσε έμεινε από τότε για μένα εκείνη η πόλη που σε μια πλατεία με φώτα σβηστά, μοιράστηκα τις τελευταίες ώρες μ’ έναν φίλο. Μια πόλη που η ανάμνηση της μυρίζει μπύρα, υγρασία και εκείνη τη σιωπή που αφήνουν πίσω τους οι άνθρωποι όταν φεύγουν.

Οδηγείτε με ασφάλεια

Φωτογραφίες